Τι είναι η Δυσορθογραφία;

Η Δυσορθογραφία είναι μία Μαθησιακή Δυσκολία που αφορά την ελλειμματικότητα στην γραφή τόσο στο επίπεδο της λέξης, όσο και στο επίπεδο της πρότασης και της σύνταξης γραπτής παραγράφου.   

Πρέπει να διαφοροποιείται από τη Δυσαναγνωσία που αφορά την αναγνωστική δυσχέρεια και την Δυσγραφία που αφορά την πρακτική κινητική εκτέλεση της διαδικασίας της γραφής εξαιτίας οπτικοκινητικών συντονιστικών ελλειμμάτων. Η Δυσορθογραφία συναντάται σε παιδιά με φυσιολογική νοημοσύνη και πολύ συχνά συνοδεύει την Δυσαναγνωσία αλλά μπορεί να υπάρχει και μόνη της χωρίς εμφανείς διαταραχές στην ανάγνωση. Η Δυσορθογραφία είναι η διαταραχή της ολοκλήρωσης της γραπτής λεκτικής μορφής και της πιστότητας της γραπτής απόδοσης. Είναι το φαινόμενο των πολλών ορθογραφικών λαθών κατά τη γραφή. Είναι μια μαθησιακή δυσκολία, συνήθως συνδεδεμένη με τη δυσλεξία. Η γνωσιακή δυσλειτουργία στην οποία βασίζονται αυτές οι δύο διαταραχές είναι πιθανόν κοινή. Ως αιτία προτείνεται από την έρευνα και η θεωρία του φωνολογικού ελλείμματος, κάτι που υπονοεί και την σύνδεση διαταραχών της ανάγνωσης με εκείνες της γραπτής έκφρασης – γραφής – ορθογραφίας. Στην Δυσορθογραφία, η ορθογραφία των λέξεων είναι άκρως ανεπαρκής, αποτέλεσμα της φωνολογικής διαταραχής στα δυσλεξικά παιδιά. Η Δυσορθογραφία δεν συνοδεύεται πάντοτε από δυσκολίες στη γραφή των γραμμάτων, αν και σε πολλά παιδιά παρατηρείται δυσανάγνωστη ή ακατάστατη γραφή. Χωρίζεται σε θεματική και καταληκτική, δηλαδή σε δυσκολίες που αφορούν την ορθογραφημένη απόδοση του θεμάτων των λέξεων και αντίστοιχα της κατάληξής τους.

Η Δυσορθογραφία αφορά την ακρίβεια του γραπτού λόγου ως προς τους ορθογραφικούς κανόνες της γλώσσας-παραγωγής. Η δυσκολία αφορά την απόσταση ανάμεσα στην σωστή «μετάφραση» των ήχων που αποτελούν τις λέξεις και την αποτύπωσή τους σε γραφικά σύμβολα (γράμματα). Σε αυτή την δυσκολία εμπλέκονται κλασικά ορθογραφικά λάθη, όμως αυτά παρουσιάζονται με ειδικά και επίμονα χαρακτηριστικά, τα οποία φαίνεται να είναι συχνότερα και πιο συνηθισμένα σε μία πρώιμη μαθησιακή φάση, αλλά συνεχίζουν για πολύ παραπάνω από το τυπικό. Για παράδειγμα, τα φωνολογικά λάθη, το να γράφεται το «p» αντί για το «b», το «f» αντί του «v», φωνητικά λάθη των διπλασιασμών και των προφορών ή λάθη κατάτμησης ή παιδιά που δεν μπορούν να αλλάξουν τον δηλωτικό ήχο και έπειτα γράφουν «ave» αντί για «have», ή «carot» αντί για «carrot».

Ένα παιδί με δυσκολία στην ορθογραφία (δυσορθογραφία) δεν μπορεί να μάθει τους γραμματικούς κανόνες της γλώσσας και να τους αυτοματοποιήσει στην αυθόρμητη γραφή. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να γράφει την ίδια λέξη με πολλούς διαφορετικούς τρόπους μέσα στην ίδια παράγραφο και ενώ μπορεί προφορικά να ανακαλέσει τον γραμματικό κανόνα να μην μπορεί να τον εφαρμόσει όταν γράφει.

Δεν υπάρχει ένας μοναδικός ορισμός για την διαταραχή του γραπτού λόγου και αυτό απεικονίζεται ξεκάθαρα από τις διεθνείς ταξινομήσεις: ο ορισμός της ICD-10 περιγράφει την Δυσορθογραφία, ενώ ο αντίστοιχος του DSM-IV μάλλον καλύπτει μία γενικότερη διαταραχή της γραπτής έκφρασης.

ICD-10: διαγνωστικά κριτήρια για την ειδική διαταραχή της ορθογραφίας.

•             Το αποτέλεσμα της σταθμισμένης εξέτασης στην ορθογραφία είναι τουλάχιστον δύο τυπικά λάθη πρόβλεψης παραπάνω από το επίπεδο που αναμένεται με βάση την χρονολογική ηλικία του παιδιού και την γενική του νοημοσύνη.

•             Τα αποτελέσματα της αναγνωστικής ακρίβειας και κατανόησης και αντίστοιχα της αριθμητικής είναι μέσα στα κανονικά επίπεδα (± δύο τυπικές αποκλίσεις από το μέσο).

•             Κανένα ιστορικό σημαντικών αναγνωστικών δυσκολιών.

Για να γράψει ένα παιδί ορθογραφημένα, πρέπει αφού έχει περάσει τη φάση της λειτουργικής ανάγνωσης να καταφέρει να δομήσει δεξιότητες που έχουν σχέση με τη φωνολογία, την μορφολογία των λέξεων καθώς και την κατανόηση των συμφραζόμενων, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ομόηχες λέξεις. Θα πρέπει να έχει φωνημική και συλλαβική επίγνωση, να χειρίζεται τις καταλήξεις των λέξεων και τα μορφήματα. Θα πρέπει να έχει στην μνήμη του και να ανακαλέσει την οπτική αναπαράσταση της λέξης. Αυτό ίσως εξηγεί γιατί συχνά παιδιά με νοητική στέρηση που όμως έχουν καλή οπτική μνήμη, γράφουν πιο ορθογραφημένα από μαθητές με δυσλεξία που συνήθως συνυπάρχει με τη δυσορθογραφία.

Μέχρι την ηλικία των 7- 8 ετών, είναι φυσιολογικό ένα παιδί να κάνει λάθη σε κάποιες δύσκολες λέξεις. Μετά τα 8 θα αρχίσει να γνωρίζει τους βασικούς κανόνες ορθογραφίας και να γράφει σωστά.

Το παιδί λοιπόν καλείται να κάνει γραφοφωνημική αντιστοίχιση, να επιλέξει το σωστό γράφημα, να έχει πλήρη κατανόηση του κειμένου που διαβάζει και παράλληλα να ανακαλέσει από τη μνήμη του τους ορθογραφικούς κανόνες. Οι μαθητές με δυσορθογραφία δυσκολεύονται να κατανοήσουν τους γραμματικους κανόνες, να τοποθετήσουν κάθε λέξη σε κατηγορία – ανάλογα με το μέρος του λόγου που κατατάσσεται, το γένος, τον αριθμό, την πτώση κ.λ.π – και να εφαρμόσουν τον κανόνα. Έτσι ενώ ξέρουν τον κανόνα αδυνατούν να τον γενικεύσουν και να τον χρησιμοποιήσουν στο γραπτό τους ενώ αν ερωτηθούν για τον κανόνα που διέπει τη λέξη που έχουν γράψει λάθος, συχνά θα απαντήσουν σωστά. Και δεν είναι λίγες οι φορές που μπορεί να γράψουν μια λέξη με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Επίσης τείνουν να απλοποιούν τη λέξη και να την αποδίδουν με τον πιο εύκολο και εύχρηστο φθόγγο, π.χ ωραίος – ορέος .Το μεγαλύτερο ποσοστό λαθών παρουσιάζεται στις καταλήξεις των ομόηχων άρθρων, ρημάτων, ουσιαστικών και επιθέτων. Η διδασκαλία των κανόνων συχνά δεν έχει θετικά αποτελέσματα, ιδιαίτερα στις κατηγορίες που έχουν πολλές εξαιρέσεις, ενώ η γραπτή επανάληψη της λέξης πολλές φορές αποδεικνύεται καταναγκασμός χωρίς αποτέλεσμα.
Και ενώ το φαινόμενο της δυσορθογραφίας παρουσιάζεται συχνά σε παιδιά με δυσλεξία, διάσπαση προσοχής και διαταραχές της οπτικής και ακουστικής αντίληψης, τις τελευταίες δεκαετίες και περισσότερο τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένα μεγάλο ποσοστό δυσορθογραφίας σε μια κατηγορία μαθητικού πληθυσμού που δεν έχει άλλες δυσκολίες. Χωρίς να γίνεται δεκτή η άποψη ότι η συγκεκριμένη δυσκολία οφείλεται σε συγκινησιακούς παράγοντες, είναι γεγονός ότι το εκπαιδευτικό σύστημα ευνοεί την ανάπτυξη της. Τα παιδιά έτσι και αλλιώς ζουν σε ένα περιβάλλον με πολλά και συχνά ταυτόχρονα ερεθίσματα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης , ενώ τα ενδοοικογενειακά προβλήματα συνεχώς αυξάνονται. Οι ρυθμοί ζωής χαρακτηρίζονται από την πίεση του χρόνου και το άγχος, οι απαιτήσεις για επιδόσεις στο σχολείο συνεχώς ανεβαίνουν, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι συναισθηματικές και βιολογικές ανάγκες των μαθητών, η έλλειψη υποδομής και ενός σταθερού και μακροχρόνιου εκπαιδευτικού συστήματος, οι πολυάριθμες σχολικές τάξεις, η έλλειψη υποστηρικτικής τεχνολογίας και η ελλιπείς γνώσεις έχουν σαν αποτέλεσμα πολλά παιδιά να παραμένουν αδιάγνωστα ή με λάθος «ετικέτα».Ο εκπαιδευτικός είναι υποχρεωμένος να ακολουθεί πιστά τις νέες κάθε φορά οδηγίες για το σχολικό πρόγραμμα προσπαθώντας να ικανοποιήσει τόσο τα παιδιά όσο και τους γονείς. Η ελικοειδής μάθηση που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια έχει σαν αποτέλεσμα να μην υπάρχει μια συστηματικά και σωστά διαρθρωμένη διδασκαλία όπου τα παιδιά θα μπορούν να εμπεδώνουν τις γνώσεις με κατηγοριοποίηση και συνεχείς επαναλήψεις, αλλά ένα επιφανειακό πέρασμα σε μεγάλο αριθμό ενοτήτων, γεγονός που δημιουργεί μεγαλύτερη σύγχυση στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες αλλά και στα υπόλοιπα.

Οι μαθητές με δυσορθογραφία έχουν ανάγκη μια κατηγοριοποίηση διαφορετική από την παραδοσιακή στην εκμάθηση της γραμματικής και της ορθογραφίας, εξατομικευμένο πρόγραμμα προσαρμοσμένο στις ανάγκες κάθε μαθητή, επανάληψη των κανόνων και των τεχνικών για εμπέδωση, δημιουργία ισχυρών συνειρμών και νοητών εικόνων αλλά και συγκεκριμένων πολυαισθητηριακών μνημονικών τεχνικών που θα οδηγήσουν στη αυτοματοποίηση και τη σωστή γραφή της λέξης.
Ο τελικός σκοπός δεν είναι να δώσει στο μαθητή την απάντηση σε μια ερώτηση, γιατί αυτό μπορεί να το προσφέρουν και τα σχολικά βοηθήματα αλλά να μάθει τον τρόπο να σκέφτεται και να ενεργεί ανάλογα σε κάθε περίπτωση και να επιλέγει ο ίδιος τη μέθοδο με την οποία πρέπει να εργαστεί, έχοντας ενεργό ρόλο στην μαθησιακή διαδικασία.

Ορθογραφία

είναι η χρήση τυποποιημένων κανόνων για την καταγραφή των φθόγγων μιας γλώσσας. Η ικανότητα της γραφής απαιτεί απ’ το άτομο να μπορεί να συσχετίσει ήχους με γράμματα, να κάνει ανάκληση των γραμματικών μορφημάτων , να μπορεί να διαλέξει ανάμεσα σε ένα σωστό γράφημα όταν δεν υπάρχει σχέση μεταξύ του ήχου και του γράμματος, να ομαδοποιεί καταλήξεις ακολουθώντας τους βασικούς κανόνες της ορθογραφίας.

Τα στάδια της ορθογραφημένης αυτόματης είναι τα ακόλουθα οκτώ:

 1.Σύλληψη της ιδέας και ταυτόχρονα έλεγχο της συνοχής της ιδέας με το υπόλοιπο κείμενο.

 2. Εύρεση των κατάλληλων λέξεων οι οποίες θα εκφράσουν την ιδέα

.3. Φωνημική ανάλυση των λέξεων

.4. Γραμματική και ετυμολογική ποιότητα μέσω της κατανόησης του περιεχομένου της πρότασης.

 5. Γραφοφωνημική αντιστοίχιση

.6. Η εύρεση των κατάλληλων γραφημάτων με τη βοήθεια των ορθογραφικών κανόνων.

 7. Η ανάκληση του κινητικού μοντέλου απεικόνισης των γραφημάτων.

 8. Γραφή κειμένου.

ΤΑ ΛΑΘΗ ΤΗΣ ΔΥΣΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑΣ

Λάθη δυσορθογραφίας δύνανται να οφείλονται σε διαταραχές της οπτικής και ακουστικής αντίληψης, σε διαταραχές της ανάπτυξης του προφορικού λόγου και σε δυσκολία στην οργάνωση του χώρου και του χρόνου. Ενυπάρχει μία δυσλειτουργία στο μηχανισμό της οπτικής μνήμης και παρατηρείται έλλειψη παγιωμένου ορθογραφικού συστήματος.

Τα λάθη των παιδιών με δυσορθογραφία μπορούν να ταξινομηθούν σε επτά μεγάλες κατηγορίες οι οποίες αναλύονται παρακάτω:

Α. Λάθη στην τοποθέτηση των γραφημάτων στο χώρο

1. Αντικατάσταση γραμμάτων από άλλα γειτονικών μορφών

- διαφορετικά προσανατολισμένα {E - 3, p - 9, s -2}

- γειτονικής μορφής {h - n}

2. Αντιστροφές

- αντιστροφή αρχικού φωνήεντος {on - no}

- αντιστροφές μέσα στην συλλαβή ή σε διαδοχικά σύμφωνα {umbrella - umberlla}

3. Παράλειψη γραμμάτων ή συλλαβών

4. Πρόσθεση γραμμάτων ή συλλαβών

5. Σύνδεση των λέξεων: {in the kitchen – inthe kitchen}

Β. Φωνολογικά Λάθη

1. Αντικατάσταση άηχου ηχηρού φωνήματος

2. Απλοποίηση συμπλέγματος: {literature - litrature}

3. Αφομοίωση: {dinosaur - dinonor}

4. Επένθεση: {cream - ceream}

5. Παραποίηση φωνηέντων: {eight – aght}

Γ. Λάθη Χρήσης (Ιστορική Ορθογραφία): {beautiful – biutiful}

Δ. Λάθη στη χρήση διαφορετικών γραμμάτων ενός ίδιου ήχου: {elephant – elefant}

Ε. Λάθη συμφωνίας γραμματικής κλίσης. Τα παιδιά με δυσορθογραφία μπορεί να γνωρίζουν τους γραμματικούς κανόνες αλλά δεν μπορούν να τους εφαρμόσουν.

Ζ. Αντικατάσταση λέξεων: {cat – dog}

Η. Ομόηχες λέξεις: {sleep – slip}

Τα λάθη μπορεί να οφείλονται σε:

- Διαταραχές της οπτικής και ακουστικής αντίληψης

- Διαταραχές της ανάπτυξης του προφορικού λόγου

- Δυσκολία στην οργάνωση του χώρου και του χρόνου

Οι δυσκολίες που μπορεί να εμφανίσουν τα παιδιά με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες είναι:

1. Δυσκολία στην αναπαραγωγή της ακουστικής μορφής που προσλαμβάνει απαιτεί:

α) ακουστική διάκριση των ήχων και της σειράς διαδοχής τους

β) οπτική διάκριση των χαρακτηριστικών των γραφημάτων

γ) κατανόηση του κώδικα συμβολισμού ενός ήχου από ένα γραφικό σύμβολο

2. Δυσκολία χωρισμού των λέξεων

3. Δυσκολία στην απομνημόνευση του κατάλληλου γραφήματος

4. Δυσκολία στην κατανόηση των γραμματικών χαρακτηριστικών.

Η γραμματική βοηθάει στην διαφοροποίηση της γραφής των λέξεων βάσει της "Λογικής Διάκρισης" (φύση της λέξης, γένος, αριθμός κλπ) και των "Λογικών Σχέσεων" ανάμεσα στα μέρη του λόγου (γραμματικοί κανόνες).

Αυτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν κώδικας ο οποίος συμπεριλαμβάνει:

α) την φύση της λέξης,

β) το κατάλληλο γραφικό σύμβολο για την αναπαράσταση της φύσης της λέξης και

γ) τον γραμματικό κανόνα που διέπει τα δύο προηγούμενα.

Τα παιδιά με δυσορθογραφία μπορεί:

α) να γνωρίζουν το γραφικό σύμβολο για την σωστή αναπαράσταση μιας λέξης, αλλά να μην γνωρίζουν την φύση της λέξης, ή

β) να γνωρίζουν την φύση της λέξης αλλά όχι το γραφικό σύμβολο.

Η δυσκολία αυτή δεν οφείλεται σε άγνοια, αλλά σε ανικανότητα κατανόησης των γραμματικών χαρακτηριστικών. Η δυσκολία έγκειται στο γεγονός ότι δεν μπορούν να κατατάξουν τις λέξεις σε λογικές κατηγορίες σύμφωνα με την φύση τους. Παράδειγμα: Η λέξη "φακή" είναι θηλυκού γένους (φύση της λέξης). Η κατάληξη -η δηλώνει τα θηλυκά ονόματα (γραφικό σύμβολο). Ο κανόνας λέει ότι "Τα θηλυκά σε (ι) γράφονται με -η" (λογική σχέση).

5. Να έχουν δυσκολία στην χρήση των "Λογικών Σχέσεων" που διέπουν τις γραμματικές συμφωνίες. Παρόλο που γνωρίζουν τους γραμματικούς κανόνες δεν μπορούν να τους χρησιμοποιήσουν.

6. Να έχουν δυσκολία με τα γραφικά σύμβολα.

Τα γραφικά σύμβολα μολονότι μπορεί ακουστικά να είναι τα ίδια, διαφέρουν ως προς την μορφή βάση της λογικής διάκρισης της λέξης. π.χ. (επιστημονική, επιστημονικοί) (-η και -οι).

Η δυσκολία αυτή αυξάνεται όταν το ίδιο διακριτικό σύμβολο χρησιμοποιείται σε διαφορετικές περιπτώσεις. π.χ η κατάληξη (-εις) στις λέξεις (τρέχεις) και (αποφάσεις).

Η γραπτή σύνθεση

Η Γραπτή Σύνθεση είναι η πιο σημαντική πλευρά του γραπτού λόγου, γιατί αφορά την χρήση του ως μέσο και όργανο μετάδοσης της σκέψης. Η γραπτή σύνθεση είναι το αντίστοιχο της χρήσης του προφορικού λόγου για την επίτευξη της επικοινωνίας. Θεωρείται δε, το ίδιο σημαντική με την εκμάθηση του προφορικού λόγου και πρέπει να δίνεται μεγαλύτερη σημασία στην εκμάθηση της από ότι στις άλλες πλευρές της γραφής δηλ. στην γραφική κίνηση και στην ορθογραφία.

Η διαδικασία της παραγωγής και της αντίληψης του προφορικού λόγου μέσω των διαφόρων συστημάτων (ομιλία, γραφή, ανάγνωση) έχει μελετηθεί από διάφορους ερευνητές, με παρόμοιες περιγραφές για την διαδικασία γραφής τόσο για την αυθόρμητη, όσο και για την καθ' υπαγόρευση.

Τα στάδια της ορθογραφημένης αυθόρμητης γραφής είναι οκτώ, ξεκινώντας από την σύλληψη της ιδέας και ταυτόχρονα τον έλεγχο της συνοχής της ιδέας με το υπόλοιπο κείμενο ή με το θέμα του κειμένου, προχωρώντας στην εύρεση των κατάλληλων λέξεων οι οποίες θα εκφράσουν την ιδέα, έπειτα ακολουθεί η φωνημική ανάλυση των λέξεων, η γραμματική τους και ετυμολογική του ποιότητα μέσω της κατανόησης του περιεχομένου της πρότασης, η γραφοφωνημική αντιστοίχιση, η εύρεση των κατάλληλων γραφημάτων με την βοήθεια των ορθογραφικών κανόνων, η ανάκληση του κινητικού μοντέλου απεικόνισης των γραφημάτων, φτάνοντας στο τελικό αποτέλεσμα που είναι η γραφή ενός κειμένου. Ανάμεσα σε αυτά τα στάδια υπάρχουν σημεία βραχύχρονης αποθήκευσης των πληροφοριών που εξυπηρετούν την επεξεργασία των παλαιών και νέων πληροφοριών για το κατάλληλο αποτέλεσμα.

Η Δυσορθογραφία στην εκμάθηση των Αγγλικών ως δεύτερη ή ξένη γλώσσα

Η αγγλική γλώσσα έχει ορθογραφία η οποία είναι άκρως μη φωνημική, έχει δηλαδή μεγάλο ορθογραφικό βάθος. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μεγάλη απόκλιση του πως ακούγονται οι λέξεις (φωνήματα) με το πώς γράφονται (γραφήματα), ειδικά σε σχέση με άλλες γλώσσες, όπως τα Ιταλικά, τα Φινλανδικά, ακόμα και τα Ελληνικά. Η κατάκτηση του γραπτού λόγου, δηλαδή της ανάγνωσης και της γραφής της αγγλικής γλώσσας από κάποιον που έχει ως μητρική γλώσσα μία γλώσσα με «ρηχό» ορθογραφικό βάθος, όπως τα Ελληνικά, είναι ιδιαίτερα δύσκολη διαδικασία. Η Δυσορθογραφία είναι μία Ειδική Μαθησιακή Δυσκολία η οποία πρέπει να αντιμετωπιστεί έγκαιρα και αποτελεσματικά για να οδηγήσει στην επιτυχή κατάκτηση της αγγλικής γλώσσας. 

Το Lexia L.D.S.

Το Lexia L.D.S. εφαρμόζει Εξατομικευμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα μέσα από βιωματικές και πολυαισθητηριακές μεθόδους για την κατάκτηση της γραφής και ανάγνωσης. Η παρέμβαση που εφαρμόζει το Lexia L.D.S. για την Ειδική Μαθησιακή Δυσκολία της Δυσορθογραφίας, όπως και γενικά για την Δυσλεξία, είναι η πλέον κατάλληλη για την αντιμετώπιση των δυσκολιών αυτών, για την ουσιαστική βοήθεια των μαθητών, για την σχολική αλλά και μετέπειτα επιτυχία τους.